Việc giám định hài cốt liệt sĩ đang là một thách thức lớn trong quá trình xác minh danh tính của các liệt sĩ. Các mẫu xương lâu năm thường gặp khó khăn do phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc phát triển công nghệ và kỹ thuật mới để nâng cao hiệu quả giám định.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, góp phần trả lại danh tính nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm.
Để nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này nhằm phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Khi áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu. Công nghệ mới được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, cho biết công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.
Với sự hỗ trợ từ dự án ODA và việc áp dụng công nghệ mới, Viện Sinh học đang tiếp tục nâng cao năng lực giám định hài cốt liệt sĩ. Việc xác định danh tính của các liệt sĩ không chỉ giúp gia đình họ tìm lại người thân mà còn góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống lịch sử và văn hóa của dân tộc.
Các công nghệ mới trong lĩnh vực giám định ADN đang được áp dụng rộng rãi, mang lại nhiều kết quả tích cực. Viện Sinh học đang tiếp tục nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả giám định.
Hiện tại, Viện Sinh học đang tiếp tục hợp tác với các quốc gia khác để trao đổi công nghệ và kinh nghiệm trong lĩnh vực giám định ADN.
Trong tương lai, Viện Sinh học hy vọng sẽ có thể áp dụng rộng rãi các công nghệ mới trong lĩnh vực giám định ADN để phục vụ cho việc giám định hài cốt liệt sĩ và các mục đích khác.
