Trong thời đại số hóa hiện nay, trẻ em đang trở thành mục tiêu của những kẻ lừa đảo tinh vi. Những thủ thuật thao túng tâm lý được sử dụng để dẫn dắt trẻ vào bẫy lừa đảo ngày càng tăng. Để bảo vệ con cái một cách thực chất, phụ huynh cần thay đổi cách nhìn nhận và trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết. Phó giáo sư Phạm Mạnh Hà, chuyên gia ngành tâm lý học tại Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cảnh báo rằng không đứa trẻ nào an toàn tuyệt đối trước những thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi.

Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kịch bản tinh vi, đánh trúng vào tâm lý yếu điểm của từng đối tượng. Có 4 thủ thuật thao túng tâm lý phổ biến mà các đối tượng thường sử dụng: ‘Tội phạm hóa’, ‘Cô lập’, ‘Khẩn cấp’, và ‘Bình thường hóa’. Những thủ thuật này được thiết kế như một kịch bản hoàn chỉnh, nhằm làm trẻ mất phương hướng, hoảng loạn, và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ thao túng.

Để hiểu vì sao một đứa trẻ dễ bị dẫn dắt, cần xem xét tổng thể từ đặc điểm tâm lý, hoàn cảnh gia đình đến các mối quan hệ xung quanh. Trẻ ở độ tuổi phát triển chưa có khả năng đánh giá rủi ro hoàn chỉnh, dễ tin người, nhất là khi sợ bị người lớn la mắng. Những gia đình có xung đột thường xuyên, ly hôn, hoặc khoảng cách thế hệ lớn cũng khiến trẻ khó tìm được điểm tựa tâm lý an toàn.

Ngoài ra, các mối quan hệ qua mạng, với tốc độ phát triển nhanh và sự hiện diện ảo, lại mang đến cho trẻ cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu – thứ mà trẻ không tìm được từ người thân. Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có những biểu hiện như thay đổi hành vi đột ngột, lo lắng khi không dùng điện thoại, phụ thuộc quá mức vào một người bạn mới, học tập sa sút, hoặc hay nói dối, giấu diếm.

Khi phát hiện những dấu hiệu này, điều quan trọng nhất là không trách phạt, không dò xét, mà cần lắng nghe với thái độ thấu hiểu. Phụ huynh nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, giúp con cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Cần giáo dục con về quyền riêng tư cơ thể, cách nhận diện các chiêu trò thao túng, và kỹ năng nói ‘không’ với những yêu cầu bất thường.

Thay vì cấm đoán, hãy đồng hành cùng con trong không gian mạng, cùng tìm hiểu các xu hướng, trò chuyện về những rủi ro một cách cởi mở. Trong những trường hợp có dấu hiệu tâm lý kéo dài, cha mẹ nên chủ động tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia giáo dục để được hỗ trợ kịp thời.

Không phần mềm kiểm soát thiết bị nào có thể thay thế cho sự hiện diện thực chất của cha mẹ. Lá chắn mạnh nhất trước những kịch bản lừa đảo tinh vi không nằm ở công nghệ, mà nằm ở chính sự kết nối tình cảm, niềm tin và đồng hành của gia đình.

Trong quá trình phát triển của trẻ em, việc tham gia các hoạt động ngoại khóa và lớp năng khiếu sáng tạo đang trở thành một phần quan trọng không thể thiếu, bên cạnh việc học tập kiến thức phổ thông tại trường học. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ em phát triển khả năng nghệ thuật mà còn kích thích khả năng quan sát, phân tích và giải quyết vấn đề. Gần đây, các lớp mỹ thuật tư duy sáng tạo, nhảy múa, biểu diễn, ca hát đang được các em thiếu nhi yêu thích và nhiều phụ huynh lựa chọn cho con theo học.

Các lớp học này mang đến cho trẻ em cơ hội phát triển khả năng nghệ thuật của mình, đồng thời giúp trẻ tự tin hơn, hòa nhập tốt hơn với bạn bè và có thêm nhiều cơ hội tham gia các buổi biểu diễn. Ví dụ, tại lớp mỹ thuật tư duy sáng tạo của cô Trương Thị Quyên ở phường Sơn Đông, các bé từ 4-12 tuổi được học vẽ với nhiều cấp độ từ làm quen đến pha màu, tô màu, vẽ theo chủ đề. Cô giáo thực hiện vai trò như người hướng dẫn cơ bản và gợi mở để các bé có thể tự do phát triển khả năng nghệ thuật theo cách riêng của mình.

Giáo viên phụ trách lớp mỹ thuật tư duy sáng tạo, cô Trương Thị Quyên, chia sẻ rằng việc tiếp cận hội họa giúp trẻ em tự do và sớm bước vào chặng đường khám phá thế giới từ chính cuộc sống muôn màu xung quanh. Việc học mỹ thuật, thủ công sáng tạo giúp trẻ vừa chơi vừa học hỏi lẫn nhau, và phát triển những khả năng riêng của bản thân.

Nhiều phụ huynh đánh giá cao việc cho con tham gia các lớp năng khiếu, kỹ năng, giúp con được giải trí, tự tin hơn và có thêm nhiều trải nghiệm cuộc sống ngoài sách vở. Tuy nhiên, việc lựa chọn cho con tham gia các lớp học kỹ năng sống và trải nghiệm cần dựa trên niềm đam mê, sở thích, sự hứng thú của con.

ThS Hà Hoàng Hiếu, Tổng Giám đốc Hệ thống Giáo dục SAM EDTECH, cho biết rằng các hoạt động phát triển kỹ năng mềm, kỹ năng sống cho thiếu nhi hiện nay được tổ chức rất nhiều, với các hình thức đa dạng như thao giảng trên lớp, sinh hoạt chuyên đề tại sân trường, hoặc các hoạt động nghệ thuật, thể thao, thủ công, STEM, trải nghiệm thực tế. Thông qua các hoạt động này, trẻ em được rèn luyện, giúp phát triển tư duy và nhận thức cá nhân, khám phá bản thân, xác định điểm mạnh, điểm yếu, hình thành lối tư duy tích cực, chủ động trong học tập và cuộc sống.

Việc đẩy mạnh các hoạt động này cũng giúp trẻ mở rộng kết nối bạn bè, gia tăng trải nghiệm cuộc sống ngoài sách vở. Đây là những yếu tố quan trọng giúp trẻ em phát triển toàn diện và xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai.