Tình trạng lộ và lọt thông tin cá nhân đang trở thành một vấn đề ngày càng nghiêm trọng và tinh vi trong thời đại số. Sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử và quá trình số hóa các dịch vụ đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho hoạt động mua bán dữ liệu cá nhân. Các diễn đàn và tài khoản mạng xã hội hiện nay đang là nơi diễn ra công khai việc mua bán thông tin cá nhân, với sự tham gia của cả các tổ chức và doanh nghiệp. Hậu quả của tình trạng này là nhiều người bị nhắn tin, gọi điện gây phiền phức và thậm chí bị lừa đảo. Dựa vào thông tin cá nhân, kẻ xấu có thể xây dựng các kịch bản lừa đảo riêng biệt cho từng nhóm đối tượng khác nhau.

Theo chuyên gia Ngô Trí Nhật, mặc dù các cơ quan chức năng đã nỗ lực trong việc đánh sập nhiều đường dây chuyên đánh cắp và mua bán dữ liệu cá nhân, các băng nhóm hacker vẫn tiếp tục hoạt động với những hình thức ngày càng tinh vi. Quá trình điều tra và xử lý những vụ việc này thường kéo dài, làm ảnh hưởng đến công tác bảo đảm an toàn thông tin. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn tình trạng này.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã báo cáo về tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân trong sáu tháng đầu năm 2025. Theo đó, có 56 vụ việc liên quan đến mua bán dữ liệu cá nhân, với hơn 110 triệu bản ghi bị thu thập và rao bán. Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó Cục trưởng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, chia sẻ rằng nhu cầu thu thập dữ liệu cá nhân phục vụ hoạt động sản xuất và kinh doanh là rất lớn. Tuy nhiên, nhiều hệ thống thông tin có hoạt động thu thập, phân tích, và xử lý dữ liệu cá nhân hiện còn tồn tại lỗ hổng trong quy trình khai thác và sử dụng.

Ông Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Doanh nghiệp xã hội Chống lừa đảo, cho rằng các doanh nghiệp có thể sử dụng dữ liệu cá nhân của khách hàng để gia tăng giá trị dịch vụ và kết nối. Tuy nhiên, việc khai thác dữ liệu cá nhân phải đảm bảo tính bảo mật, lưu trữ thông tin tại máy chủ ở Việt Nam, và có mã hóa các thông tin nhạy cảm như danh tính khách hàng và tình trạng tài chính. Điều này nhằm đảm bảo rằng thông tin cá nhân của khách hàng được bảo vệ một cách tốt nhất.

Để ngăn chặn tình trạng lộ và lọt thông tin cá nhân, bảo vệ người dân khỏi nạn lừa đảo, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Luật này quy định rõ ràng và cụ thể các khái niệm về dữ liệu cá nhân, bao gồm “dữ liệu cá nhân cơ bản”, “dữ liệu cá nhân nhạy cảm”, “đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân”, và “bảo vệ dữ liệu cá nhân”. Đặc biệt, luật cấm tuyệt đối hành vi mua bán dữ liệu cá nhân, thể hiện sự quyết tâm của nhà nước trong việc bảo vệ thông tin cá nhân của công dân.

Các chuyên gia cho rằng cơ quan chức năng cần triển khai các giải pháp đồng bộ, bao gồm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành chi tiết và dễ thực hiện. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ và cơ quan để chia sẻ dữ liệu và cảnh báo sớm vi phạm. Tổ chức các chiến dịch tuyên truyền và nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin cá nhân cũng là một yếu tố quan trọng. Đồng thời, cần có một kênh tương tác và đường dây nóng để người dân và doanh nghiệp có thể tố giác hành vi vi phạm hoặc khai báo nếu phát hiện dữ liệu của mình bị đánh cắp.

Người dân cần cảnh giác và không chia sẻ thông tin cá nhân qua mạng xã hội hoặc các khảo sát trôi nổi. Sử dụng mật khẩu mạnh và không dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản là một biện pháp hiệu quả. Người dân cũng không nên mở các liên kết hoặc tập tin đáng ngờ và thường xuyên cập nhật các phần mềm chống virus và bảo mật trên các thiết bị cá nhân. Bằng cách tăng cường nhận thức và áp dụng các biện pháp bảo vệ thông tin cá nhân, mỗi người có thể góp phần vào việc xây dựng một môi trường an toàn và bảo mật hơn.

Ngày 24/7, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tổ chức buổi giới thiệu cuốn sách ‘Nhận diện văn hóa trong không gian số’, do Phó Giáo sư-Tiến sỹ Vũ Trọng Lâm và Tiến sỹ Nguyễn Việt Lâm đồng chủ biên. Sự kiện này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc nghiên cứu và xây dựng nền văn hóa trong thời đại số.

Cuốn sách được xem là một công trình tiên phong, đặt nền móng lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng văn hóa trong bối cảnh mới của thời đại số. Với bốn chương, cuốn sách cung cấp một cái nhìn tổng quan và sâu sắc về văn hóa số, bắt đầu bằng việc giải thích rõ ràng khái niệm và các đặc trưng cơ bản của văn hóa số. Văn hóa số được định nghĩa là toàn bộ phương thức sáng tạo, lưu giữ, truyền bá và tiếp nhận các giá trị văn hóa thông qua nền tảng công nghệ kỹ thuật số. Đồng thời, nó cũng là tập hợp những quy tắc, chuẩn mực đạo đức và pháp luật điều chỉnh hành vi con người trong môi trường số.

Cuốn sách còn trình bày các nội dung như văn hóa tương tác số, văn hóa sáng tạo nội dung số, văn hóa tiêu dùng số, hay văn hóa đạo đức số… một cách mạch lạc và dễ hiểu. Nhóm tác giả không chỉ tập trung vào lý thuyết mà còn đặt những vấn đề này trong bối cảnh thực tiễn của Việt Nam, tạo nên sự gắn bó giữa tư duy học thuật và yêu cầu của thực tiễn.

Bên cạnh việc định hình cơ sở lý luận, cuốn sách còn cho thấy sức hấp dẫn ở cách tiếp cận đối sánh và mở rộng tầm nhìn, liên hệ với một số quốc gia trên thế giới. Chương 2 đi sâu nghiên cứu chính sách và chiến lược phát triển văn hóa số tại các quốc gia đi đầu như Liên minh châu Âu, Anh, Tây Ban Nha, và một số nước khác. Điều này giúp người đọc có cái nhìn toàn cầu về văn hóa số và cách các quốc gia khác nhau tiếp cận vấn đề này.

Cuốn sách cũng dành chương 3 để luận bàn về các yếu tố tác động đến văn hóa trong không gian số, như truyền thông xã hội, sự phát triển trí tuệ nhân tạo, biến đổi lối sống cá nhân và cả những hệ lụy như khủng hoảng giá trị, xâm hại quyền riêng tư, hay suy thoái đạo đức trong môi trường ảo. Những vấn đề này đang ngày càng trở nên quan trọng và cần được quan tâm trong thời đại số.

Chương 4 có giá trị thực tiễn cao khi nhóm tác giả tập trung vào thực trạng phát triển văn hóa số ở Việt Nam và đề xuất hệ thống giải pháp toàn diện. Các giải pháp bao gồm hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường giáo dục văn hóa số, phát triển các nền tảng số nội địa, và khuyến khích sáng tạo nội dung số mang bản sắc Việt. Đặc biệt, cuốn sách nhấn mạnh vai trò của công dân số, những người vừa được thụ hưởng, vừa là chủ thể sáng tạo trong không gian số, cần được đào tạo, hướng dẫn, hỗ trợ để phát huy hiệu quả sức mạnh văn hóa quốc gia – dân tộc trong thời đại mới.

Tóm lại, cuốn sách ‘Nhận diện văn hóa trong không gian số’ là một tác phẩm quan trọng, góp phần xây dựng hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về văn hóa trong không gian số ở Việt Nam. Cuốn sách không chỉ có giá trị về mặt học thuật mà còn có ý nghĩa thực tiễn cao, giúp các nhà quản lý, nhà nghiên cứu, và công chúng hiểu rõ hơn về văn hóa số và cách xây dựng nền văn hóa trong thời đại số.