Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng to lớn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh và thiếu nhất quán, không thể theo kịp tốc độ phát triển và sự phức tạp ngày càng tăng của các loại hình điện mới. Điều này đang trở thành rào cản cản trở dòng vốn đầu tư và làm gia tăng rủi ro chính sách đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Theo các đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Việt Nam được Ngân hàng Thế giới đánh giá là có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo hiện nay đang phân tán ở nhiều luật khác nhau, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành.
Các chuyên gia chỉ ra rằng, các rào cản đối với sự phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi. Điều này làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Bên cạnh đó, hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo, trở thành điểm nghẽn kìm hãm sự phát triển của lĩnh vực năng lượng tái tạo.
Nhìn sang thế giới, nhiều quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn thể hiện cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp trong việc chuyển dịch sang năng lượng sạch.
Các chuyên gia tại Việt Nam cho rằng, để thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo, cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần có quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cũng như cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.
TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhận định rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng bày tỏ quan điểm rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là cần thiết để giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giúp giải quyết các bài toán chính sách mà còn thể hiện quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, và tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch, từ đó củng cố vị thế của Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo được xem là chìa khóa để mở ra một tương lai năng lượng bền vững cho Việt Nam.
